1. Vai trò của khoáng chất kẽm đối với trẻ em
Kẽm đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển và sức khỏe tổng thể của trẻ em. Kẽm tham gia vào nhiều chức năng thiết yếu của cơ thể, ảnh hưởng đến cả thể chất, trí tuệ và miễn dịch của trẻ:
1.1. Vai trò của kẽm về tăng trưởng
Kẽm thúc đẩy cơ thể trẻ sản sinh hormon tăng trưởng IGF và là thành phần cấu tạo Protein. Do đó, kẽm giúp trẻ phát triển đầy đủ về mặt thể chất, hoàn thiện chức năng miễn dịch và hỗ trợ hồi phục vết thương cho trẻ.
1.2. Vai trò của kẽm về chuyển hoá
Kẽm tham gia hầu như mọi quá trình chuyển hoá và sinh lý trong cơ thể:
- Tham gia quá trình sinh tổng hợp và điều hoà hoạt động của hầu hết các Enzym chuyển hóa trong cơ thể:
- Điều hoà hoạt động của các tuyến nội tiết bao gồm tuyến yên, tuyến sinh dục, tuyến giáp trạng, tuyến thượng thận,... Quá trình này giúp trẻ tăng trưởng và dậy thì theo quy luật sinh học bình thường.
- Kẽm thúc đẩy hấp thu và chuyển hoá của nhiều khoáng chất thiết yếu như Canxi, Mangan, Magie, Đồng,...
- Kẽm ổn định đường huyết ở mức bình thường và kiểm soát quá trình bài tiết Insulin của cơ thể.
Với những vai trò này, kẽm giúp trẻ khỏe mạnh và phát triển một cách bình thường.
1.3. Vai trò của kẽm về miễn dịch
Kẽm là một trong dưỡng chất thiết yếu nhất cho hệ miễn dịch của trẻ. Kẽm không chỉ có tính chống viêm, chống oxy hóa mà còn thúc đẩy hoàn thiện hệ miễn dịch của trẻ và tăng sinh các tế bào miễn dịch. Khi bổ sung đủ kẽm, trẻ sẽ được tăng cường sức đề kháng, giúp trẻ chống chọi lại tốt hơn với tác nhân gây bệnh cả trong và ngoài cơ thể.
Không chỉ vậy, kẽm còn được chứng minh làm giảm tỷ lệ mắc tiêu chảy ở trẻ em. Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới, trẻ em nên được chỉ định bổ sung kẽm trong vòng 10 - 14 ngày khi mắc tiêu chảy cấp.
1.4. Vai trò của kẽm về não bộ và hệ thần kinh
Kẽm tham gia vào quá trình hình thành và biệt hoá tế bào thần kinh. Bên cạnh đó, kẽm còn giúp thúc đẩy dẫn truyền thần kinh, giúp trẻ phát triển trí nhớ và chức năng não bộ. Thiếu kẽm có thể dẫn đến rối loạn chức năng nhận thức, hành vi và cảm xúc ở trẻ.
1.5. Vai trò của kẽm về dinh dưỡng
Kẽm đóng vai trò thiết yếu trong việc điều hoà vị giác và kích thích cảm giác ngon miệng, đặc biệt quan trọng đối với trẻ em. Trẻ được bổ sung đủ kẽm sẽ ăn tốt hơn và cải thiện biếng ăn hơn.
2. Khi nào cha mẹ cần bổ sung kẽm cho trẻ?
Tuy nhiên hiện nay, tỷ lệ trẻ thiếu kẽm ở Việt Nam vẫn đang ở mức cao do chế độ dinh dưỡng không cân đối ngay từ giai đoạn sơ sinh. Những nguyên nhân khiến trẻ thiếu kẽm phổ biến:
- Trẻ sơ sinh không được bú mẹ đầy đủ, trẻ sử dụng sữa công thức không đảm bảo hàm lượng dinh dưỡng
- Trẻ sơ sinh thiếu tháng, nhẹ cân hoặc bị suy dinh dưỡng trong bào thai
- Trẻ có vấn đề về hấp thu kẽm: trẻ có chế độ dinh dưỡng không cân đối, trẻ bị biếng ăn, trẻ mắc bệnh đường ruột, bệnh hồng cầu hình liềm, trẻ dùng thuốc gây giảm hấp thu kẽm,...
- Trẻ có nhu cầu kẽm cao hơn bình thường
- Trẻ đang bị nhiễm trùng, chấn thương
Thiếu kẽm ảnh hưởng rất lớn đến sức khoẻ và sự tăng trưởng khỏe mạnh của trẻ. Vì vậy, các chuyên gia y tế khuyến cáo cha mẹ nên bổ sung kẽm cho trẻ khi nhận thấy trẻ đang gặp những vấn đề sau:
- Chán ăn, giảm ăn hoặc giảm bú
- Hay đau bụng, buồn nôn bất thường
- Chậm phát triển về thể chất và giới tính
- Khó tập trung
- Rối loạn về giấc ngủ, vị giác và khứu giác
- Sức đề kháng kém, hay ốm vặt, tiêu chảy
- Tổn thương da không rõ nguyên nhân, chậm lành vết thương
- Hay rụng tóc
Tuy nhiên, một số tình trạng thiếu chất khác cũng có thể dẫn đến những triệu chứng này. Tốt nhất cha mẹ hãy đưa trẻ đi khám dinh dưỡng để được bác sĩ chẩn đoán chính xác và có những tư vấn về việc bổ sung kẽm cho trẻ cũng như thay đổi chế độ dinh dưỡng một cách tốt nhất.
3. Hướng dẫn bổ sung kẽm cho trẻ chuẩn khoa học
Nhu cầu kẽm theo độ tuổi được Tổ chức Y Tế Thế Giới (WHO) khuyến cáo:
| Độ tuổi | Nhu cầu kẽm hàng ngày |
| 0 - 6 tháng tuổi | 2mg |
| 7 - 11 tháng tuổi | 3mg |
| 1 - 3 tuổi | 3mg |
| 4 - 8 tuổi | 5mg |
| 9 - 13 tuổi | 8mg |
| Trên 14 tuổi |
Bé gái: 9mg Bé trai: 11mg |
Để trẻ được bổ sung đầy đủ nhu cầu kẽm hàng ngày, cha mẹ hãy chú ý những nguồn bổ sung kẽm như sau:
3.1. Bổ sung kẽm thông qua sữa mẹ
Sữa mẹ là nguồn cung cấp kẽm tốt nhất cho trẻ dưới 6 tháng tuổi. Kẽm trong sữa mẹ ở dạng dễ hấp thu hơn so với bất kỳ nguồn bổ sung nào khác, giúp trẻ phát triển toàn diện về thể chất và trí tuệ. Do đó, mẹ hãy cố gắng cho trẻ bú mẹ trong ít nhất 6 tháng đầu đời để đảm bảo bé nhận đủ kẽm cần thiết.
Ngoài việc cho con bú mẹ, mẹ cũng nên chú ý bổ sung đầy đủ kẽm cho cơ thể trong giai đoạn mang thai và sau sinh để cung cấp đủ kẽm cho sữa mẹ. Một số thực phẩm giàu kẽm mẹ nên bổ sung vào chế độ ăn uống: Những thực phẩm giàu kẽm các mẹ nên ăn có thể kể đến như thịt đỏ, trứng, thủy hải sản, rau cải xanh, các loại đậu, hạt có dầu,...
Trường hợp mẹ ít hoặc không có sữa, cha mẹ có thể:
- Cho trẻ sử dụng sữa công thức có hàm lượng kẽm được tối ưu theo độ tuổi.
- Tham khảo ý kiến bác sĩ về việc sử dụng các thuốc hoặc chế phẩm bổ sung kẽm cho trẻ.
3.2. Bổ sung kẽm thông qua thực phẩm
Từ 6 tháng tuổi trở đi, trẻ đã có thể bổ sung kẽm thông qua thực phẩm trong chế độ dinh dưỡng hàng ngày. Để trẻ không bị nhàm chán và dễ tiếp cận với các loại thức ăn hơn, cha mẹ hãy thay đổi đa dạng các loại thực phẩm giàu kẽm sau đây trong thực đơn của trẻ:
- Thực phẩm có nguồn gốc động vật: Cá, thịt lợn, thịt bò, lươn, cua đồng, tôm, sò, sữa chua, sữa tươi,...
- Thực phẩm có nguồn gốc thực vật: Rau cải xanh, bông cải, các loại đậu, dầu hạt, socola đen,...
Bên cạnh đó, các chuyên gia khuyến cáo cha mẹ hãy khuyến khích trẻ bổ sung thêm trái cây giàu Vitamin C như cam, quýt, bưởi,... để cải thiện việc hấp thu kẽm vào cơ thể.
3.3. Sử dụng sản phẩm bổ sung kẽm
Ngoài việc cung cấp kẽm cho trẻ qua chế độ ăn uống, cha mẹ có thể sử dụng các sản phẩm bổ sung kẽm để đảm bảo con mình được cung cấp đầy đủ dưỡng chất này. Tuy nhiên, việc sử dụng sản phẩm bổ sung cần được thực hiện một cách hợp lý và khoa học để đảm bảo an toàn và hiệu quả cho trẻ.
Các chuyên gia khuyến cáo cha mẹ nên sử dụng các sản phẩm bổ sung kẽm cho trẻ khi trẻ không được bú mẹ đầy đủ, dinh dưỡng kém, có dấu hiệu chậm lớn và biếng ăn. Tuy nhiên, không nên dùng các sản phẩm này để thay thế cho chế độ ăn tự nhiên của trẻ.
Khi chọn các sản phẩm bổ sung kẽm cho trẻ, cha mẹ cần lưu ý:
- Chọn sản phẩm dạng nước, siro dễ sử dụng cho trẻ nhỏ. Đối với trẻ lớn, cha mẹ có thể cho trẻ dùng dạng viên uống hoặc viên nhai đẻ
- Nên chọn sản phẩm có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, minh bạch từ thương hiệu uy tín.
- Ưu tiên các sản phẩm chứa kẽm hữu cơ do tính an toàn, dễ hấp thu và hiệu quả cao trên trẻ nhỏ.
Lưu ý cho cha mẹ khi sử dụng các sản phẩm bổ sung kẽm cho trẻ:
- Không nên dùng các sản phẩm bổ sung kẽm để thay thế cho chế độ ăn tự nhiên của trẻ.
- Tuân thủ liều lượng và thời gian sử dụng theo chỉ định của bác sĩ hoặc nhà sản xuất. Tránh tự ý dùng quá liều kẽm cho trẻ do có thể dẫn đến những vấn đề bất thường liên quan đến chuyển hóa và tăng trưởng của trẻ.
- Thời điểm sử dụng kẽm tối ưu nhất cho trẻ là sau ăn 30 phút - 1 tiếng. Dùng cách xa thời điểm uống một số khoáng chất khác như sắt và canxi.
- Nếu trẻ đang sử dụng kẽm và gặp bất kỳ tác dụng phụ nào như sốt, khó tiêu, loét miệng và mệt mỏi, cha mẹ nên đưa trẻ tới ngay các cơ sở y tế để được xử trí kịp thời.
- Đảm bảo trẻ có chế độ ăn uống và sinh hoạt khoa học để cải thiện khả năng hấp thu kẽm và tăng cường sức khoẻ tổng thể.
Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho cha mẹ những kiến thức bổ ích về tầm quan trọng của kẽm đối với sự phát triển của trẻ em. Cha mẹ hãy quan tâm đến chế độ dinh dưỡng của trẻ và đảm bảo bổ sung kẽm đầy đủ để trẻ khôn lớn và và phát triển toàn diện.
